Каталог Артыкулаў

1) Археалагічныя даследванні Глыбоччыны.

Паходжаннем продкаў, таямнічымі помнікамі іх жыцця дапытлівы чалавечы розум зацікавіўся ўжо даўно. Старажытны перыяд гісторыі Глыбоччыны вывучаўся археолагамі па рэчавых гістарычных крыніцах.

Археалагічныя даследванні Глыбоцкага краю ў розны гістарычны час праводзілі  Ф.В. Пакроўскі (к. 19 ст.), А. і У. Галубовічы, Я. Н. Драздовіч (к.1930-х гадоў), Л.В.Аляксееў (1950-ыя г.), Г.В. Штыхаў (1960-ыя г.), А. Р. Мітрафанаў, В.Я. Папкоў (1970-ыя г.),Э.М.Зайкоўскі (1980-ыя г.),Л.У. Дучыц, А.В. Квяткоўская, А.М. Мядзведзеў (2000-ыя г.) На тэрыторыі Прыдзвіння ў старажытны час існавала некалькі археалагічных культур.

Археалагічная культура – гэта агульнасць археалагічных помнікаў, што існавалі на акрэсленай тэрыторыі прыкладна ў адзін час і падобныя па сваёй матэрыяльнай культуры, але істотна адрозніваюцца ад адначасовых помнікаў суседніх абласцей. Помнікі, якія аб’ядноўваюцца ў адну археалагічную культуру, могуць адрознівацца ад іншыхформай, арнаментацыяй і ўпрыгожаннем посуду, асаблівасцямі пахавальнага абраду, тыпамі прылад працы, гаспадарчай дзейнасці і інш.

2) Каменны век (35 – 2 тыс. гадоў дан.э.)

Каля 14 тыс. гадоў назад поўнач Беларусі вызвалілася ад апошняга ледавіка. Зямля пакрылася азёрамі і лясамі. Тэрыторыю Сярэдняга Падзвіння чалавек пачаў засяляць ў эпоху мезаліту (9—5 тыс. гадоў да н.э.) – сярэднім каменным веку. На тэрыторыі Глыбоцкага раёна стаянкі (рэшткі паселішчаў) эпохі мезаліту не вывучаліся, але каля вёскі Надазер’е Пліскага сельсавета выяўлены крамянёвы мезалітычны наканечнік.

        У эпоху неаліту (5 –п. 2 тыс. да н.э.) ўзніклі земляробства і жывёлагадоўля, насельніцтва вырошчвала пшаніцу, ячмень, проса, лён, а таксама вырабляла гліняны посуд. Былі прыручаны каровы, свінні, козы, авечкі. У грамадскіх адносінах існавала развітае мацярынска-радавое грамадства. Рэлігія існавала ў выглядзе татэмізму – веры ў кроўную сувязь з пэўнымі жывёламі ці раслінамі. Пакланяліся ў той час і камяням (дадатак 1).

На Глыбоччыне  да эпохі неаліту належаць тры стаянкі ў наваколлі в. Пліса. Яны былі адкрыты археолагам Э.М. Зайкоўскім у 1980—1982 гг. На першай стаянцы,якая знаходзілася за 0,5 км на паўднёвы ўсход ад вёскі на краі надпоймавай тэрасы возера Пліса, выяўлена 50 крамянёвых прылад працы і кераміка з дамешкамі тоўчаных ракавін.

Фрагменты  посуду  аздоблены насечкамі, дробным шнуром, глыбокімі ямкамі, адбіткамі грабеньчыка і нахіленай палачкі.

На другой стаянцы каля вёскі Пліса знойдзены крамянёвыя прылады працы, абломак рамбічнага наканечніка стралы, кераміка.

Па меркаванні археолагаў,  выяўленныя рэчы датуюцца 2-й паловай 3 тыс. да н.э. і належаць да нарвенскай археалагічнай культуры. 

Важнай крыніцай для вывучэння духоўнага свету старажытнага насельніцтва можа служыць арнамент на кераміцы. 

З усіх мясцовых археалагічных культур паўночнабеларуская вызначаецца найбольш багатым арнаментам. Магчыма, некаторыя з малюнкаў – сімвалы са старажытнай міфалогіі, знакі сонца, агню, жыцця. У арнаменце адлюстроўваліся паняцці аб геаметрыі і  арыфметыцы. Іх стваральнікі не былі пазбаўлены пачуцця гармоніі і сіметрыі. Многія элементы ўзораў дажылі ў народным мастацтве да нашых дзён.

     3) Бронзавы век.

З першай паловы 2 тыс. на поўначы Беларусі пачаўся бронзавы век. Людзі навучыліся здабываць медзь і волава, пераплаўляць іх у бронзу.З бронзы рабілі прылады працы і упрыгожанні. У Падзвінні бронзавы век пачаўся значна пазней, чым у паўднёвых абласцях. 

4)  Жалезны век.

Аб прыродных радовішчах балотнай руды на Глыбоччыне сведчаць назвы вёсак Рудакова, Руднікі, Рудніца. Жалезныя прылады працы садзейнічалі далейшаму развіццю земляробства. Разам з жывёлагадоўляй гэта забяспечвала атрыманне дадатковага прадукту і ўзнікненне маёмаснай няроўнасці. У сувязі з гэтым пачалі ўзнікаць узброенныя сутыкненні і людзі сталі ўмацоўваць свае паселішчы. Асноўным тыпам паселішчаў ў раннім жалезным веку становацца гарадзішчы, ўмацаваныя землянымі валамі, равамі і драўлянымі агароджамі. Звычайна яны ўзводзіліся на высокіх узгорках сярод балот або на берагах рэк і азёр. На Глыбоччыне паселішчы жалезнага веку вядомы пад назвамі Гарадок, Гарадзец, Замак, Дварэц, Акоп, Царкавішча і інш. На тэрыторыі раёна выяўлены восем гарадзішчаў ранняга жалезнага веку: ў в.Зарубіна, Галубічы, Латыгаль, Шыпы, Шчаўкуны, Запруддзе, Падгаі, Псуя.

Мяркуючы па фрагментах керамікі, гарадзішчы былі заселены плямёнамі днепрадзвінскай культуры і культуры штрыхаванай керамікі. Тэрыторыя Глыбоччыны была памежнай зонай гэтых культур. Па этнічнай прыналежнасці вучоныя лічаць іх балцкімі.

Днепрадзвінцы будавалі доўгія жытлы слупавой канструкцыі, дзе было некалькі памяшканняў з каменнымі агнішчамі, а пазней сталі будаваць невялікія хаты зрубнай і слупавой  канструкцыі, карысталіся касцянымі наканечнікамі коп’яў і стрэл, шыламі і шпількамі, жалезнымі і бронзавымі сякерамі, жалезнымі нажамі і сярпамі, насілі бронзавыя упрыгожанні – шпількі, шыйныя грыўны, падвескі, пярсцёнкі, бранзалеты.

Меркаванні па  гісторыі насельніцтва Глыбоччыны ў старажытную эпоху выказаны некалькімі вучонымі-даследчыкамі пры супастаўленні даденых мовазнаўства, тапанімікі, гідранімікі, этнагарафіі з археалагічным матэрыялам.

Парады юнаму даследчыку

Помнікі археалогіі -- каштоўнейшая крыніца ведаў аб жыцці  далёкіх продкаў, нашай гісторыі, якую трэба зберагчы.

Калі ў час сельскагаспадарчых, будаўнічых работ або пры іншых абставінах будуць выяўлены паселішчы, могільнікі, прылады працы трэба падаць звесткі ў аддзел культуры райвыканкама. Нельга самавольна праводзіць раскопкі. Праведзеныя не спецыялістамі раскопкі могуць беззваротна знішчыць помнік, пазбавіць гістарычную навуку каштоўных звестак.