Глыбоччына – унікальны край. Тут кожны камень дыхае гісторыяй і паданнямі.
Многія з іх пакладзены ў аснову паэтычных і празаічных твораў. Прыгадаем
легенду "Мамчына горка”. На Залесчыне да нашых дзён захаваліся рэшткі былой сядзібы графа Лапаты.
Граф меў вельмі прыгожую дачку Даруту. У дзяцінстве яе сваім малаком выкарміла
простая сялянка. І ў дальнейшым гэтая жанчына
даглядала і выхоўвала паненку. Была ейнай "мамкай”- карміцелькай.
Пасталеўшы, Дарута закахалася ў сына "мамкі” – Янку. Маладыя аберагалі сваё
каханне, і ніхто, акрамя Янкавай маці, не здагадваўся, якія пачуцці разгараліся
ў юнацкіх грудзях і сэрцы паненкі. А між іншым, бацька Даруты даўно ўжо сачыў
за тым, як сталее і прыгажэе яго дачка. Граф меціў сабе ў зяці Тадэвуша Жабу,
бо той, хоць і быў стараватым, але ж лічыўся
прэстыжным жаніхом, багацейшым на
Глыбоччыне. Ён зрабіў сабе спадчыну на гандлі лесаматэрыяламі з рыжскімі
купцамі. Пан Лапата
аб’явіў Даруце, што мае намер
выдаць яе замуж за Тадэвуша. Гнеў ахапіў графа, калі дачка нечакана адмовіла і
прызналася, што кахае вясковага хлопца. Лапата
загадаў кінуць Янку з Дарутай ў
падзямелле. Аднак ноччу старая "мамка” выкрала ключы, выпусціла вязняў, і
закаханыя ўцяклі.
Раніцай, убачыўшы пусты склеп, пан пусціў у пагоню гайдукоў з сабакамі. Але ўцекачоў не знайшлі.
І тады раз’юшаны гаспадар загадаў
расправіцца з няшчаснай жанчынай. "Мамку” адвялі на высокую гару над возерам, прымусілі выкапаць
сабе магілу. Старую скінулі ў яму і закапалі жывой.
З той пары гэта ўзвышша між
вёскай Загор’е і Бушыкі завецца "Мамчына
горка”.
Як расказваюць зараз старыя людзі, у адну з летніх начэй цень "мамкі”
блукае па тых мясцінах і ў роспачы заве сваіх дзяцей…
Гэта легенда зацікавіла ў свой час паэта
Міхася Машару і ён напісаў паэму "Мамчына горка”:
"Залессем” зваўся двор Лапаты;
навокал лес сцяной стаяў
і ўзбярэжжаў пышнай шатай
палац і горку абнімаў.
Так згадваў у паэме паэт графа
Лапату і ўсе падзеі, звязаныя з гэтым іменем. Паэма на сённяшні дзень уяўляе сабой
бібліяграфічную рэдкасць: усяго 1-2 асобнікі кнігі ў раёне, можа,
толькі і адшукаюцца, бо год выдання паэмы 1948.
Пазней пісьменнік Юрый
Татарынаў напіша ў 1996 годзе
гістарычную аповесць "Залеская гісторыя”.
Шмат фальклорных твораў запісаў на Псуеўшчыне вядомы краязнавец, паэт Іван
Волкаў. У 2000 годзе выйшла яго кніга "Легенды, паданні азёрнага краю”.
Вось некалькі легенд, запісаных членамі клуба "Краязнавец” СШ № 2 г. Глыбокае пра паходжанне
назваў вёсак.
Вёска Шчарбы названа так таму, што князь жыў, вёску аснаваў. Вакол лес быў,
гушчар. Паехаў аднойчы князь на паляванне ў гэты лес, расцярэбліваў сабе шлях
мячом. Аб пні, карчы расшчапіўся меч князеў. Вось і вёску так назвалі – Шчарбы.
Запісана ад Смірновай
П.В. у 1988 г.
Падсвілле - "недалёка ад сучаснага пасёлка быў двор Свіла, пан там жыў. А
дзе зараз Падсвілле была пры паляках пабудавана
чыгуначная станцыя, пад Свілам
была. Вось і назвалі пасёлак Падсвілле.
Запісана ад Іўко В.С., у 1988
г.
в.
Верхняе- "Названа так таму, што царква ў
вёсцы пабудавана з верхавін дрэў (дружакоў).
Запісана
ад Краміча М.А., у 1988 г.
Аповед пра легенды і паданні
Глыбоччыны можна працягваць бясконца. У
кожнай вёсачцы пачуеш сваю гісторыю і не
толькі пра паходжанне яе назвы, але і пра назвы пагоркаў, азярцоў, рачулак,
лясоў каля іх.
Славіцца Глыбоччына і сваімі казкамі. Адну з іх запісаў паэт Янка Пачопка яшчэ ў 20-я гады XX стагоддзя.
Казка быццам знаёмая, але мае свае адметнасці. Звярніце ўвагу на
характарыстыкі, якія даў народ героям казкі.
Рукавічына
Ішоў зімой мужык дамоў, стаў люльку закурваць ды і згубіў рукавічыну. Бегла мышка і ўбачыла , што
нешта вялікае, калматае на снягу ляжыць.
Панюхала, паслухала - цяплом пахне.
Вырашыла забегчы ,пагрэцца. Скача зайка. Змерз на марозе бядак, рад бы дзе
пагрэцца. Бачыць не то дамок, не то мяшок. Падбег да рукавічыны ды пытаецца:
-Хто ў гэтай хатцы жыве? Пусці пагрэцца!
-Я
мышка-крутушка, збожжа грызушка! – адзываецца мышка з рукавічыны.- А ты хто такі?
– Я зайка-шарак, ліхой долі сваяк. Пусці пагрэцца!
-Калі
ласка!
Ідзе
лісіца, вушамі слухае, хвастом сляды замятае. Убачыла яна рукавічыну і
пытаецца:
-Хто ў гэтай хатцы жыве? Пусці пагрэцца!
І
пачула ліса ў адказ:
-Я мышка-крутушка, збожжа грызушка!
-Я
зайка- шарак, ліхой долі сваяк! А ты хто ?
- Сама
лісіца, курыная царыца! Пусціце пагрэцца!
- Калі
ласка!
Улезла
і лісіца ў рукавіцу. Прыйшоў воўк , пакруціў хвастом, паннюхаў носам і пытаецца:
- Хто
ў гэтай хатцы жыве?
І чуе
у адказ:
- Мышка-крутушка, збожжа грызушка!
- Зайка-шарак,
ліхой долі сваяк!”
- Сама
лісіца – курыная царыца!
- А
васпан хто такі?
- Тутэйшай пушчы гаспадар, воўк – авечча цар! – адказаў воўк. – Пусціце
пагрэцца!
- Цесна! Цесна! Месца няма! – крычаць з рукавічыны.
- Дзе цесна, там уцешна! – адказаў воўк і палез у рукавічыну.
Вось
ідзе вялікі калматы мядзведзь, падышоў
да рукавічыны, паслухаў , панюхаў ды пытаецца:
- Хто ў гэтай хатцы жыве?
- Мышка-крутушка, збожжа грызушка!
- Зайка-шарак, ліхой долі сваяк!
- Сама лісіца – курыная царыца!
-Тутэйшы пушчы гаспадар, воўк – авечча цар! А, васпан, хто такі?
Стаў
мядзведзь на заднія лапы , узлез на рукавічыну і адказвае:
- А я конскі хапун і ўсіх цароў таптун!
І пачаў мядзведзь таптацца
па рукавічыне. Бачыць мышка, што канец прыйшоў, прагрызла палец ды ходу ў лес,
а за ёй зайчык. А лісіцу – курыную царыцу і ваўка-авечча цара мядзведзь затаптаў. Вось і на цароў цар знашоўся.
